Đạo gia cho rằng “đạo” là nguồn gốc của vũ trụ, điều khiển mọi sự vận động của vạn vật. Do đó, chủ trương dưỡng sinh của các đạo sĩ hướng về những điều tự nhiên, “vô vi”, không màng danh lợi…
Quan niệm “tinh – khí – thần” của Đạo gia cũng là nền tảng của phương pháp dưỡng sinh của Trung Y.
Dựa vào thể chất, tinh thần và sinh hoạt hằng ngày, Đạo gia đã đặt ra 10 nguyên tắc “không nên làm quá” để dưỡng sinh – dưỡng thần hiệu quả.
Mặc không cần quá ấm
Đạo gia chủ trương ăn vận đơn giản, thoải mái. Trang phục tùy vào thời gian, thời tiết và địa điểm, công việc mà thay đổi sao cho phù hợp.
Vào những ngày đông, nếu mặc trang phục vừa đủ, thoải mái, khí huyết trong kinh mạch của cơ thể sẽ được thông suốt, ắt không sinh ra cảm giác lạnh.
Đạo gia khẳng định “mặc quá ấm” hoàn toàn không tốt cho cơ thể. (Ảnh minh họa).
Ngược lại, khi “mặc quá ấm”, khả năng giữ ấm trở nên ỷ lại vào trang phục, khiến cho sức chịu lạnh của cơ thể cũng theo đó mà bị suy giảm.
Vì thế, Đạo gia khuyên chúng ta “mặc không cần quá ấm” để đề cao sức sống và cải thiện sức đề kháng tự nhiên của cơ thể. Đạo lý “mặc ấm bảy phần, tinh thần minh mẫn, tâm cũng thấy an” là từ đó mà ra.
Ăn không nên quá no
Người tu hành theo môn phái Đạo gia không bao giờ “ăn chán chê” hay “ăn không ngồi rồi”. “Ăn không nên quá no” khuyên chúng ta ăn uống một cách điều độ, có chừng mực.
Ăn quá no sẽ gây ra bất lợi đối với sức khỏe và quá trình dưỡng sinh. Bởi vậy, Trung Y mới có quan niệm: “thường ngày đói ba phần, bách bệnh không tìm đến.”
Ở không cần quá xa hoa
Trong quá trình dưỡng sinh, Đạo gia từng đưa ra quan niệm “cửu thủ”. Trong “Cửu thủ” có “thủ giản” – cần kiệm, không tham lam; “thủ dịch” – không cần quá coi trọng ngoại cảnh; “thủ thanh” – thuận theo tự nhiên.
Ba yếu tố này đề xuất cách sống giản dị, thanh liêm, khuyến khích con người ta sống hòa thuận với thiên nhiên, sống đúng với bản thân, tránh việc xa hoa, lãng phí.
Sống trong môi trường giản đơn sẽ khiến tinh thần được thư giãn, cơ thể thoải mái, sức khỏe cũng nhờ vậy mà tốt lên đáng kể.
Tiền không cần quá nhiều
Quan điểm này của Đạo gia không mang ý nghĩa bài xích tiền bạc hay những người giàu có. “Tiền không cần quá nhiều” khuyên chúng ta không nên truy đuổi theo tiền tài, danh vọng, cũng không vì tiền bạc mà u sầu.
Theo phiên âm Hán Việt, “tiền không quá nhiều” là “hành bất quá phú”. Chữ “hành” có nghĩa là đi, bên cạnh đó còn chỉ hành vi, hành sự.
Quan niệm trên của Đạo gia đề cập đến tiền bạc trong hành vi và cách hành sự của con người. Cụ thể là không nên có hành vi vung tiền như rác, trong lúc hành sự không vì coi trọng tiền bạc mà xem nhẹ đạo đức.
Chưa dừng lại ở đó, Đạo gia còn chỉ ra rằng “tài có thể phá khí”. Theo đó, truy đuổi danh lợi, phú quý một cách thái quá sẽ ảnh hưởng đến việc dưỡng sinh, thậm chí khiến cho “tinh khí phân tán”.
Làm việc không nên quá lao lực
Trong quá trình dưỡng sinh, Đạo gia chủ trương “làm việc có độ, không để thương thần”. Việc tổn thương do lao lực quá độ là điều tối kỵ đối với việc tu hành của môn phái này.
Làm việc quá cật lực sẽ gây ra “ngũ lao, thất thương”. Trong đó, “ngũ lao” chỉ sự thương tổn của ngũ tạng gồm tim, gan, tì, phổi, thận.
“Thất thương” chỉ sự thương tổn của ngũ tạng nói trên về hình (thân thể) và chí (ý chí).
Đó là quá no thương tì, giận dữ thương can, vác nặng ngồi lâu thương thận, mình rét uống lạnh thương phế, lo buồn suy nghĩ thương tâm, mưa gió nóng rét thương hình, lo sợ không điều độ thương chí.
Bởi vậy, để tránh cho khí huyết, ngũ tạng, kinh mạch và gân cốt bị tổn thương, ta cần làm việc điều độ, tránh lao lực, mệt mỏi.
Không sống quá an nhàn
Tục ngữ Trung Hoa có câu: “Sinh vu ưu hoan, tử vu an nhạc”. Nghĩa là người có thể sinh tồn vì cuộc sống có gian nan, khổ cực; nếu chỉ biết chìm đắm trong yên vui ắt sẽ nhanh chóng suy vong.
Do đó, Đạo gia cho rằng con người sống ở trên đời nếu quá nhàn hạ, rảnh rỗi ắt nội tâm sẽ trống rỗng.
Ngược lại, nếu ta có ta có thể vượt qua hiện thực, chiến thắng bản thân, thể chất và tinh thần sẽ như được thanh lọc, khiến cho trí tuệ và sức khỏe càng thêm vượt bậc.
Không nên vui quá đà
“Vui” là một trạng thái cảm xúc thuộc về “thất tình” của con người. “Thất tình” gồm mừng, giận, thương, ghét, buồn, sợ và ham muốn.
Thành ngữ Trung Hoa lại có câu “vật cực tất phản” (cái gì quá cũng không tốt). Bởi vậy, vui quá có thể hóa thành buồn. Do đó mới có trạng thái “mừng chảy nước mắt”.
“Không nên vui quá đà” nhắc nhở chúng ta cần kiềm chế cảm xúc ở mức độ vừa phải, ngay cả khi đó là cảm xúc tích cực. Việc cảm xúc vượt quá giới hạn của tâm lý và tinh thần sẽ gây nên một phản ứng tiêu cực đối với sức khỏe con người.
Không cần giận dữ quá độ
Lịch sử Trung Hoa từng ghi nhận không ít bi kịch của cá nhân, quốc gia bắt nguồn từ những cơn giận không đáng có. Tức giận nếu ở mức nhẹ sẽ hại mình, hại người, nặng thì hại dân, hại nước. Đây là trạng thái cảm xúc “lợi bất cập hại” đối với cơ thể.
Đạo gia cho rằng việc kiềm chế cảm xúc là yếu tố không thể xem nhẹ trong quá trình dưỡng sinh. (Tranh minh họa).
Lão Tử có câu: “Dĩ kì bất tranh, cố thiên hạ mạc năng dữ chi tranh”, nghĩa là: Bản thân không tranh với ai, nên chẳng ai có thể tranh giành với mình được.
Theo đó, sống trong xã hội giữ người với người, ta phải biết phân biệt thị phi, đúng sai, biết kiềm chế cảm xúc. Chỉ một việc nhẹ cũng nổi giận, lại không biết kìm chế cơn giận của mình là điều tối kỵ trong nguyên tắc dưỡng sinh của Đạo gia.
Nếu biết chuyển đổi cơn giận thành sự cảm thông, nỗi lòng bức bối không những được giải tỏa, mà tinh thần cũng trở nên thanh thản, tránh được nhiều thương tổn không đáng có đối với sức khỏe.
Không cần mưu cầu danh lợi thái quá
Đạo gia cho rằng: Công danh ở đời vốn chỉ là thứ nhất thời. Có người ngày hôm nay thăng quan tiến chức, ngày hôm sau lại bị trắng tay, thậm chí gặp vận hạn, phải vào tù ra tội. Do đó, không nên quá mưu cầu danh lợi.
Từ quan niệm này, Đạo gia đề xướng cách sống “đạm nhiên” (thản nhiên, lãnh đạm).
Nếu con người thực sự rèn luyện được bản lĩnh “không quan tâm đến việc hơn thua ở đời”, ắt sẽ có được cái tâm khoan dung, tấm lòng độ lượng. Cuộc sống cũng nhờ vậy mà vô tư, ít sầu lo hơn rất nhiều.
Lợi không nên quá tham
Đạo gia khẳng định: Người có lòng tham vô đáy ắt không bao giờ thấm được lợi ích của việc dưỡng sinh.
Truy cầu vật chất quá mức sẽ kéo theo vô số hệ lụy đáng sợ về sức khỏe, tinh thần, đạo đức, nhân cách…Nếu không thể khống chế được dục vọng này, con người ắt rơi vào trạng thái đau khổ không thể thoát ra được.
* Theo Trí Thức Trẻ/soha